Η Δήλος είναι ένα μικρό νησί με σπουδαία αρχαιολογική σημασία και έκταση 3,4 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Βρίσκεται πολύ κοντά στη Μύκονο και σύμφωνα με τη μυθολογία, εδώ κατέφυγε η Λητώ να γεννήσει τον θεό Απόλλωνα και την θεά Άρτεμη, νόθα τέκνα του Δία, για ν' αποφύγει την οργή της θεάς Ήρας. Λέγεται πως το νησί ήταν μέχρι τότε ένα κομμάτι στεριάς «άδηλο» που έπλεε κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, και εμφανίστηκε με παρέμβαση του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα, για να γεννήσει η Λητώ. Σύμφωνα με το μύθο ο Δίας παρακολούθησε τη γέννηση από το όρος Κύνθος που αποτελεί και το ψηλότερο σημείο του νησιού (115μ.).

Ο ιστορικός Θουκυδίδης αναφέρει ως πρώτους κατοίκους του νησιού τους Κάρες. Τα αρχαιολογικό ευρήματα επιβεβαίωσαν την προϊστορική κατοίκηση του νησιού (3000 π.Χ.). Από την αρχή της ύπαρξής της η Δήλος αποτελεί πολύ σημαντικό λατρευτικό κέντρο. Γύρω στο 1000 π.Χ. εγκαταστάθηκαν στο νησί Ίωνες και εκείνη την εποχή, κάθε τέσσερα χρόνια, τελούνταν τα Δήλια, μεγάλη γιορτή προς τιμή του Απόλλωνα, της Άρτεμης και της Λητώς που περιλάμβαναν θυσίες, χορούς και μουσικούς αγώνες.

Στη διάρκεια των Περσικών Πολέμων, σε αντίθεση με τις άλλες Κυκλάδες, το νησί δεν γνώρισε καταστροφές, εξαιτίας του ιερού χαρακτήρα του. Από το 478 π.Χ. αποτέλεσε έδρα της πρώτης Αθηναϊκής ή Δηλιακής Συμμαχίας. Εδώ βρισκόταν και το Κοινό Ταμείο της Συμμαχίας ως το 454 π.Χ. που μεταφέρθηκε στην Αθήνα (και αξιοποιήθηκε μεταξύ άλλων σε έργα στην Ακρόπολη).

Το νησί γνώρισε μεγάλη άνθηση από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. και μετά όντας ανεξάρτητο υπό Μακεδονική και αργότερα Ρωμαϊκή κυριαρχία. Το 88 π.Χ. το νησί καταστράφηκε από τους στρατιώτες του Μιθριδάτη, οι οποίοι γκρέμισαν μνημεία, ναούς, αγάλματα, πήραν χρήματα από το ιερό και εξόντωσαν τους 20.000 κατοίκους. Στη συνέχεια η Δήλος γνώρισε και άλλες καταστροφές που οδήγησαν στη σταδιακή ερήμωσή της και τη μετατροπή της σε λημέρι πειρατών. Η αρχαιολογική σκαπάνη επισκέπτεται τη Δήλο για πρώτη φορά το 1877 και αποκαλύπτει εντυπωσιακά ευρήματα όπως η Οδός των Λεόντων με τα 5 από τα αρχικά 9 λιοντάρια να σώζονται σήμερα, το ιερό του Απόλλωνα, ερείπια αρχαίου θεάτρου χωρητικότητας 5 χιλιάδων θέσεων και τόσα άλλα που πραγματικά δεν θα σας φτάσει μια επίσκεψη για να τα δείτε όλα.

Η Δήλος διαθέτει και αρχαιολογικό μουσείο (Τηλ.: 22890 22259) με πλήθος ευρημάτων από το νησί , αν και στην πραγματικότητα ολόκληρο το νησί είναι ένα μουσείο. Άλλωστε έχει ανακηρυχτεί και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO Τη Δήλο μπορείτε να την επισκεφθείτε μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας με πλοιάριο από τη Μύκονο (αφετηρία στο λιμανάκι απέναντι από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στη Χώρα, τηλ . λιμεναρχείου 22890 22218).